ایران از نظر موقعیت جغرافیایی روی گسل‌های مختلفی قرار دارد و در تمام نقاط کشور احتمال وقوع زلزله شدید وجود دارد؛ پس بحث ایمنی در برابر زلزله برای تمام شهرها و برای همه‌ی افراد جامعه مبحث مهمی است و باید به طور جدی به آن پرداخته شود.

یکی از موضاعات مهم این مبحث روش‌های مقابله با زلزله و مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله است که در این مقاله به طور مفصل به آن می‌پردازیم.

مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله یکی از موضوعاتی است که ابدا نمی‌توان را نادیده گرفت یا سبک شمرد یا کم اهمیت تلقی کرد. اتفاقا مسئله‌ای بسیار مهم است به ویژه برای کشور ما زیرا در اکثر شهرها و روستاهای کشور ما، بافت بسیاری از خانه‌ها و ساختمان‌ها فرسوده است و مقاومت کمی در برابر زلزله دارند و اکثرا توان ایستادگی در مقابل زلزله‌ را ندارند.

این نکته را بدانید که علاوه بر ساختمان‌هایی که نزدیک به گسل است حتی برخی از ساختمان‌های نوساز نیز به مقاوم‌سازی نیاز دارند.

مقاوم‌سازی ساختمان و مقاوم‌سازی سازه در برابر زلزله  با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که شرایط ساختمان تعیین می‌کند که کدام روش گزینه‌ی مناسب‌تری برای آن ساختمان است.

برای مقاوم‌سازی سازه‌ها روش‌های مختلفی مانند روش ژاکت فلزی، ژاکت بتنی، پیش تنیدگی، استفاده از بادبند، کاربرد دیوار برشی و  FRP وجود دارد.

به یاد داشته باشیم که مقاوم‌سازی یک ساختمان در برابر زلزله به این معنی نیست که دیگر آن ساختمان هرگز احتمال خراب شدن ندارد و با اینکه مقاوم‌سازی اقدامی هزینه‌بر است اما سلامتی جان و اموال شما را به ارمغان می‌آورد.

یک نکته‌ی مهم و قابل توجه اینکه برای مقاوم‌سازی سازه نباید شخصا تصمیم گرفت و اقدام کرد بلکه بهتر است با کمک متخصصین عمرانی در این حوزه انجام شود.

در ادامه به توضیح و تفصیل انواع روش‌های مقاوم سازی ساختمان‌ها در مقابل زلزله می‌پردازیم.

ژاکت فولادی  (Steel Jacketing)

در تکنیک ژاکت فولادی (Steel Jacketing) در سازه‌های بتنی برای مقاوم سازی تیر و ستون و دال و اتصالات از یک ورقه فولادی استفاده می‌شود. ورقه فولادی مقاومت فشاری و برشی و خمشی را افزایش می‌دهد و در نتیجه موجبات مقاومت ساختمان در برابر زلزله را فراهم می‌کند.

ژاکت بتنی (Reinforced Concrete Jacketing)

ژاکت بتنی همان‌طور که از نامش پیداست برای سازه‌های بتنی به کار می‌رود. با کمک روش ژاکت بتنی ضعف‌های موجود در بخش‌های مختلف سازه‌ها مثل فوندانسیون، ستون و تیر و دیوار برشی برطرف می‌شود.

در روش ژاکت بتنی برای قوت باربری سازه و مقاومت آن در برابر زلزله اطراف قسمت‌های ضعیف سازه را با کمک مش فولادی با آرماتورهای آجدار و بتن ریزی مقاوم می‌سازند.

الیاف پلیمری (FRP Confining or Jacketing)

FRP که مخفف Fiber Reinforced Polymer می‌باشد و برای مقاوم‌سازی ساختمان استفاده می‌شود محصولی است کامپوزیتی متشکل از الیاف‌هایی مثل کربن، شیشه، آرامید و بازالت و ماتریس‌هایی مثل اپوکسی، ونیل استر، پلی ‏استر و …

این الیاف‌ها باعث استحکام و سفتی ترکیب می‌شوند و رزین‌ها بار وارده به الیاف منتقل کرده و موجب چسبانندگی الیاف به یکدیگر می‌شوند.

کامپوزیت FRP وزن و ضخامت خیلی کمی دارد و با اتصال به اجزای سازه مانند تیر، ستون، دیوار و … مقاوم سازی انواع سازه در برابر زلزله را به ارمغان می‌آورد و در مقاوم‌سازی سازه می‌تواند جایگزین خوبی برای روش‌های قدیمی مانند ژاکت فولادی و بتنی باشد.

پیش تنیدگی

پیش تنیدگی روشی است برای مقاوم سازی سازه بتنی با استفاده از میلگرد یا  رشته‌های فولادی.

مکانیسم این روش به این صورت است که در سازه بتنی یک تنش دائمی ایجاد می‌کنند برای خنثی کردن مقداری از تنش‌های ناشی از بار مرده و زنده در سازه و در نتیجه ظرفیت باربری سازه افزایش یابد.

مقاوم‌سازی با دیوار برشی

دیوار برشی دیواری است که با کنترل بارهای جانبی وارد بر ساختمان مثل بار زلزله و وزش بادهای شدید،  مانع تغییر شکل اجزای سازه‌ای شده و مقاومت سازه را افزایش می‌دهد.

مقاوم‌سازی ساختمان با استفاده از بادبند

استفاده از بادبند یا مهاربند که متشکل از میله ‌های فولادی یا نبشی و ناودانی و یا کابل‌هاست باعث افزایش مقاومت برشی و کاهش شکل‌پذیری ساختمان و در نتیجه مقاومت ساختمان می‌شود.

بادبند برای سازه فولادی و سازه بتنی به کار می‌رود و نیروی عرضی وارد بر سازه را می‌گیرد وآن را به قاب بعدی منتقل می‌کند تا بار در قاب‌ ها توزیع ‌شود و به ساختمان فشار شدید وارد نسازد و این گونه از ریزش ساختمان جلوگیری می‌کند.

مقاوم‌سازی ساختمان با استفاده از میراگر

میراگر یا جداساز لرزه‌ای سیستمی برای جذب لرزش‌هاست که در ساختمان ها و پل ها برای کاهش دامنه‌ی ارتعاشات مکانیکی مختلف ناشی از زلزله نصب می‌شود.

میراگرها ضریب میرایی سازه را افزایش می‌دهند به طوری که استفاده از این المان در کنار اتصالات سازه‌ای یا المان‌های باربر جانبی، میرایی سازه را تا حدود 50 درصد افزایش می‌دهند و اینگونه موجب مقاوم شدن ساختمان و کاهش نوسان آن  شده و در نتیجه از آسیب رسیدن به ساختمان‌ها جلوگیری می‌کند.

استفاده از میراگر در ساختمان هم خسارات سازه ای و هم خسارات غیر سازه ای در مواقع بحرانی را کاهش می‌دهد. میراگرها را می توان  به صورت ترکیبی با دیگر روش های مقاوم سازی در ساختمان بکار برد.

 مقاوم‌سازی ساختمان بنایی

ساختمان بنایی ساختمان‌هایی هستندکه با مصالح سنتی مثل آجر و سنگ و بلوک سیمانی ساخته می‌شوند. مقاوم‌سازی این ساختمان‌ها با استفاده از سازه فولادی و اضافه کردن دیوار داخلی صورت می‌پذیرد.

به این علت که در بیشتر روستاها و بعضی شهرهای ایران بناها و ساختمان‌ها، ساختمان بنایی  هستند و مقاومت لازم در برابر زلزله را ندارند، مقاوم‌سازی این سازه‌ها از اهمیت ویزه‌ای برخوردار است.