قالب بتن اجزایی می‌باشند که به منظور ساخت و گیرش بتن به یکدیگر چفت و بست می‌شوند و یک قالب ثابت فراهم می‌آورند. قالب های بتنی نقش مهمی را در ساختمان‌سازی ایفا می‌کنند و بیشتر از جنس فلز هستند.
انواع قالب بتن
قالب فلزی
قالب فلزی بتن که پرکاربردترین نوع قالب‌های بتنی هستند بطور آماده و در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند و چون از جنس فلز هستند و دوام بالایی دارند تا سال‌ها قابل استفاده هستند. قالب فلزی بسیار با کیفیت و در برابر رطوبت و آتش مقاوم هستند. قالب‌های فلزی بتن با استفاده از پین، گوه و سنجاق متصل می‌شوند.
قالب بتن فلزی به دلیل دوام بالا و کیفیت زیاد به صرفه هستند.
قالب چوبی
قالب چوبی بتن از یک صفحه چوبی برای کف و صفحات کناری نیز از جنس چوب که به وسیله گوه، سنجاق، بست‌ها و… متصل می‌شوند. امروزه از قالب‌های بتن چوبی کمتراستفاده می‌شود زیرا عمر کمی دارند و کاربرد آنها هزینه بالایی دارد.
قالب پلاستیکی
قالب پلاستیکی بتن از جنس پلیمر ساخته می‌شوند عمر زیادی دارند زیرا در برابر ضربه، رطوبت مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهند. برای قالب بندی قالب بتن پلاستیکی دو نوع اتصال انجام می‌شود یکی اتصال با استفاده از گوه، سنجاق، بولت‌ها و… و دیگیری اتصال اهرمی.
قالب آجری
قالب آجری بتنی که ارزان ترین نوع قالب بندی هستند در قالب بندی بتن فنداسیون به کار گرفته می‌شوند و در سطح فنداسیون باقی می‌مانند بنابراین یک بار مصرف می‌باشند. اتصال قالب های آجری بتنی با استفاده از از ملات‌ها و مصالح بنایی انجام می‌شود.
قالب مدولار
مدولار ( به انگلیسی: Modular ) به معنی این است که قسمت‌های کوچک یک سیستم این قابلیت را دارند که سرهم و ترکیب شوند (به هم پیوسته شوند) و سپس از هم جدا شوند.
قالب مدولار از چند قطعه پیش ساخته تشکیل می‌شود که چارچوب فلزی دارد و دیواره‌ی داخلی آن از چوب، فولاد و آلومینیوم ساخته می‌شود. مزایای استفاده از این قالب سرعت سرهم کردن بالا و هزینه‌های عملیاتی پایین است.
قالب بتن منیزمی
قالب‌های بتن منیزمی همانطور که از نامشان پیداست از منیزیم ساخته می‌شوند. چون این قالب‌ها سبک هستند جابجایی آنها آسان است. توجه اشته باشید که از قالب‌های منیزمی در محیط‌هایی که رطوبت دارد نباید استفاده کرد.
قالب آلومینیومی
قالب آلومینیومی بتن برای قالب‌بندی پیش ساخته به کار می‌روند. از آنجا که این قالب‌ها وزن پایین دارند و بسیار مقاوم هستند از آنها استقبال زیادی می‌شود.
قالب انعطاف پذیر
قالب انعطاف پذیر بتن از ورق‌های مقاوم ساخته شده و سبک هستند. به ذلیل انعطاف پذیری بالایی که دارند، به خوبی تغییر شکل می‌دهند و شکل‌های مختلفی با انها می‌شود ساخت.
قالب عایق ماندگار
قالب بتن عایق ماندگار بلوک‌های توخالی از جنس مواد عایق هستند که در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این قالب ها در موقعیت پروژه و بر روی سطح پی سازه ساخته می‌شود و قسمتی از پی و دیواره‌ها را تشکیل می‌دهند.
قالب پارچه ای
قالب پارچه ای بتن از آنجا که پارچه قابلیت تبدیل به هر شکل دلخواه را دارد برای ساختن سازه‌هایی با معماری های خاص محبوبیت زیادی دارند
قالب بندی
قالب بندی بتن یکی از مراحل مهم ساخت ساختمان های بتنی، است که باعث شکل دادن به بتن می‌شود که بعد از سفت شدن به آن شکل باقی بماند.
انواع قالب بندی بتن
قالب بندی بتن یکی از مراحل مهم ساخت ساختمان های بتنی، است که باعث شکل دادن به بتن می‌شود که بعد از سفت شدن به آن شکل باقی بماند.
قالب دیوار
قالب بندی دیوار را با چندین روش انجام می‌دهند که در ادامه به توضیح این روش‌ها می‌پردازیم:
1– قالب بندی دیوار به روش معمولی
در قالب بندی دیوار به روش معمولی، قسمتی که به طور مستقیم با بتن در تماس است یعنی قسمت اصلی قالب ممعمولا از صفحات چوبی ساخته می‌شود. برای بستن قالب ها از بست های مخصوصی استفاده می‌کنند به گونه‌ای که دو دیواره‌ی قالب برای بتن‌ریزی فاصله‌ی لازم را داشته باشند.
بست ها ممکن است شامل یک میله‌ی ساده باشد گاهی این میله را بعد از انجام بتن ریزی در بتن می‌گذارند و بعد از باز کردن قالب اضافه های میله که از بتن بیرون مانده را قطع می‌کنند گاهی نیز قبلا از سخت شدن بتن میله را بیرون می‌کشند.
2- قالب بندی دیوار به روش بالارو
قالب‌بندی به روش بالارو برای دیوارهای نسبتاً بلند استفاده می‌شود. در این روش، بار اول دو دیواره‌ی قالب به صورت معکوس قرار گرفته و بتن ریزی انجام می‌شود. بعد از سفت و سخت شدن بتن قسمت‌های داخلی قالب را تا آنجا که بتن ریخته شده بالا می‌برند و ان را محکم کرده و سپس قسمت دوم دیوار را بتن ریزی می‌کنند.
3- قالب بندی دیوار به روش لغزنده
قالب بندی بتن به روش لغزنده معمولا برای ساخت سازه‌هایی مثل سیلوها، منبع آب، هسته مرکزی ساختمان‌های چند طبقه به کار می‌رود. در این روش قالب بتن را بعد از هر بار بتن‌ریزی به کمک جک هیدرولیکی به سمت بالا می‌کشند.
قالب ستون
قالب بندی ستون ها با قالب مدولار انجام می‌شود. با استفاده از انواع قالب های مدولار می‌توان قالب بندی ستون های مختلف مستطیلی و مربعی را انجام داد. معمولا قالب بندی ستون ها، با سیستمی متشکل از چهار قالب به اضافه‌ی چهار کنج بیرونی انجام می‌گیرد.
برای قالب بندی ستون های مربعی یا مستطیلی شکل با ابعاد و اندازه‌های متفاوت، از ترکیب قالب ها استفاده می‌شود مثلا برای قالب بندی یک ستون به ابعاد ۴۰ × ۴۰ سانتی‌متر از چهار عدد قالب که عرض ۳۰ سانتی‌متر دارند به اضافه‌ی چهار عدد کنج بیرونی ۵ × ۵ سانتی‌متر استفاده می‌شود.
در صورتی که بخواهیم دقیقا از همین قالب ها برای قالب بندی یک ستون ۳۵ × ۳۵ استفاده کنیم کافیست به جای كنج‌های ۵ × ۵ از کنج های ۵ / ۲ × ۵ / ۲ سانتی‌متر استفاده کنیم و به همین ترتیب برای قالب بندی ستون‌هایی با ابعاد مختلف می‌توان از قالب های مختلف استفاده کرد.
معمولا برای مهار قالب های ستون در مقابل فشار جانبی بتن در مرحله بتن ریزی ، از لوله های گونیا استفاده می‌شود. این لوله ها که توسط گیره به قالب متصل شده ، باعث می‌شوند که قالب ها در یک امتداد قرار بگیرند و زاویه‌ی قائمه درگوشه‌های ستون حفظ شود و قالب ستون باد نکند.
قالب سقف
قبل از اینکه در مورد قالب بندی سقف بنویسیم لازم است اشاره کنیم که سه نوع سقف بتنی داریم:
سقف های بتنی تیرچه دار مثل سقف های تیرچه بلوک ، سقف های بتنی کامپوزیت مثل سقف با قالب مشبک وافل ، سقف های بتنی دال بتنی مثل دال بتنی پیش تنیده که در ادامه قالب بندی انواع این سقف ها را توضیح می‌دهیم:
1- قالب بندی سقف های تیرچه بلوک
سقف های تیرچه بلوک از و رایج ترین و ساده‌ترین سقف هاست که نیازی به قالب بندی پیچیده ندارند. این سقف ها از تیرچه و بلوک های سفالی یا یونولیت تشکیل شده که روی آنها بتن ریزی انجام می‌شود. از مهمترین قسمت های قالب بندی سقف تیرچه بلوک قالب بندی تیر های بتنی است.
2- قالب بندی سقف های تیربتنی
برای قالب بندی تیرهای بتنی از لوله داربستی و قالب بتن یا از تخته سه لایی و یا ورق ساده استفاده می‌شود. پس از قالب بندی تیرها، بستن آرماتورهای آن توسط نیروهای آرماتوربند، سپس آویز ها و پس از بسته شدن آویز ها، تیرچه ها روی پوترها و به فواصل بلوک ها در محل مورد نظر قرارداده می‌شوند.
مراحل بعدی به ترتیب زیرسازی تیرچه ها و سپس یونولیت ، سفال ، یا بلوک بین تیرچه ها قرار داده می‌شود. در مرحله‌ی بعدی ، قالب بندی سقف های تیرچه بلوک انجام می‌شود.
3- قالب بندی سقف های دال بتنی
سقف دال بتنی از نوع سقف‌های پرکاربرد است که به‌صورت یکپارچه و از دال بتنی، میلگرد و بتن ساخته می‌شود.
برای قالب بندی سقف دال بتنی، با توجه به وسعت پروژه می‌توان از قالب‌های چوبی، فلزی یا پلاستیکی استفاده کرد. قبل از شروع کارِ قالب بندی سقف دال بتنی، روی کف طبقه، جک صلیبی نصب و برای تراز آنها، در دو طرف ستون‌های اصلی تعدادی لوله داربست می‌بندند سپس آنها را در محل تقاطع با لوله‌های داربست ضلع‌های دیگر، تراز می‌کنند. سولجرها در زیر لوله‌های زیر تیرچه قرار می‌گیرند و در نهایت سقف دال بتنی را قالب بندی می‌کنند.
قالب فونداسیون
برای قالب بندی فونداسیون از قالب فلزی ، چوبی و یا آجری استفاده می‌شود که هر کدام دارای ویژگی هایی خاصی هستند.
قالب های چوبی فونداسیون
قالب های چوبی فونداسیون سبکوزن هستند و قابلیت برش به اندازه‌های دلخواه دارند. ما در عوض در برابر رطوبت مقاومت پایینی دارند و حداکثر 10 بار می‌توان از آنها استفاده کرد. در هنگام بتن ریزی برای اینکه لبه‌های این قالب ها آسیب نبیند باید دقت و حساسیت زیادی به خرج داد.
قالب های فلزی فونداسیون
قالب های فلزی فونداسیون نسبت به قالب های چوبی و آجری فونداسیون از استحکام بیشتری برخوردارند و نسبت به انواع دیگر رایج ترند و مواردی که پی ساختمان، عمیق باشد این نوع قالب بندی مناسب‌تر است. این قالب ها ماندگاری بالایی دارند و می توان سال ها و بارها و بارها آن ها را مورد استفاده قرار داد.
قالب های آجری فونداسیون
قالب های آجری فونداسیون در اطراف فونداسیون استفاده می شود و پس از ساخت بتن برای همیشه در محل مورد نظر باقی می ماند. نسبت به دیگر قالب ها ارزان‌تر می‌باشند.
نکاتی که در قالب بندی فونداسیون قابل توجه است بشرح ذیل می باشند:
- قالب ها باید محکم و فیکس شده و از استحکام آنها اطمینان حاصل گردد.
- برای جلوگیری از خروج شیره‌ی بتن، از قالب مناسب استفاده شود و درزبندی درست انجام شود.
- در هنگام انتخاب قالب ها باید توجه داشت که به راحتی در دسترس و قابل جابجایی باشند و نصب قالب ها باید به گونه ای باشد که به ابعاد، شکل و نمای بتن مورد نظر دست یافت.
- در صورتیکه فونداسیون نما باشد باید نسبت به نوع قالب بندی توجه داشت.
- به منظور افزایش کیفیت سطح بتن و جداسازی آسان قالب ها از سطح بتن باید از روغن قالب استفاده شود.
- شاقول بودن فونداسیون و رعایت کاور آرماتورها نیز از جمله نکات مهم در قالب بندی فونداسیون محسوب می‌شود.
- از سلامت، دوام و استحکام قالب ها مطمئن شده تا بدون نشت شیره‌ی بتن و یا از هم‌گسیختگی، فشار وارده را تحمل کنند.
