ضرورت اجرای وال پست؛ طبق پیوست ششم آئین نامه 2800 مقررات ملی ساختمان ، اجرا وال پست الزامی میباشد.

ایران یکی از کشورهای زلزله خیز است که هر چند وقت یک بار شاهد خرابی و واژگون شدن ساختمان های مختلف می باشیم.

مهندسین ساختمان با مطالعاتی که بر روی ساختمان های ویران شده انجام داده اند، متوجه شدند که استفاده از وال پست می تواند اجزای غیر سازه ای را در ساختمان مهار کرده و میزان خسارت را بسیار کاهش دهد.

والپست چیست؟

استفاده از وال پست در سازه ها به منظور جلوگیری از تغییر شکل خارج از صفحه‌ دیوارهایی است که  غیر سازه‌ای می باشد.

باید یادآور شد که وال پست ها بارهای جانبی ناشی از زمین لرزه را تحمل نمی کند! استفاده از والپست در سازه های ایرانی در حدود یک دهه می باشد که رواج پیدا کرده است.

به طور کلی وال‌پست ها شامل دو دسته عمودی و افقی می باشند که در ادامه به آن می پردازیم.

با اجرای درست وال پست ها در ساختمان می توانیم تخریب دیوارها را تا حد چشمگیری کنترل کنیم. با این که اجرای این المان بسیار حائز اهمیت است اما چندان توجهی به آن نمی شود.

وال پست یا وادار به قطعات و المانهایی غیر سازه ای متحرک از جنس آهن یا گالوانیزه هستند گفته میشود که وظیفه نگهداری دیوارها در برابر نیروهای عمود بر صفحه و نیروهای خمشی و کمانشی که در اثر لرزش و زلزله به ساختمانها وارد میشود را بهعده دارد. دیوار مابین وال پست ها توسط میلگرد یا مفتول بستر مسلح شده و این امر باعث مقاومت بیشتر و سخت شدن دیوارهای بیرونی و تیغه های داخلی میگردد.

وادارهای نبشی سابق

قبلا تصور می شد که با سالم ماندن المان های اصلی سازه در حین زلزله می توان از خرابی المان های غیرسازه ای مانند دیوارها و کاهش خسارات پیشگیری کرد. اما با زلزله سال 1396 کرمانشاه به متخصصان و مهندسان ثابت شد که این تصور کاملا اشتباه است! در این زلزله ساختمان هایی مشاهده شدند که المان های اصلی آن مانند ستون ها و سقف سالم بودند اما نتوانستند از وارد شدن آسیب به کل سازه جلوگیری کنند و عملکرد کلی سازه را زیر سوال برده و به المان های غیر سازه ای مانند دیوراها، تاسیسات و تیغه ها آسیب زده و منجر به خسارات جانی و مالی زیادی شدند.

تا دو سال پیش اتصال دیوارها به سازه و اسکلت ساختمان توسط دونبشی ( وادار ) به کف و زیر تیر نصب و اتصال داده میشدند که این مرحله از نصب هم در نقشه کشی سازه مشخص شده بود و جهت مقاوم سازی دیوار نصب میگردید که متاسفانه عملکرد بسیار ضعیفی در مقابل زلزله ها بخصوص زلزلهءکرمانشاه در سال 1396 را داشته است و مهندسین در تحقیقات میدانی بعمل آمده ، متوجه این موضوع شدند که در اکثر ساختمان های خراب شده ،تمام نبشی ها کمانش کرده و باعث آسیب به دیوارها و همچنین آسیب کلی به سازه در ناحیه اتصال نبشی ها به خود سازه شده است.

همانطور که گفتیم وال پست ها در دو نوع افقی و عمودی قابل اجرا می باشد. در آیین‌نامه‌ی 2800 ویرایش چهارم، در بند 7-5-3 ذکر شده که اگر طول دیوار بیشتر از 6 متر باشد یا طول دیوار بیشتر از 40 برابر ضخامت دیوار باشد حتما باید از والپست عمودی استفاده شود. اما وال‌پست افقی در زمانی اجرا می شود که ارتفاع دیوار از 3.5 متر بیشتر شود یا ارتفاع دیوار 30 برابر ضخامت دیوار باشد.

 اگر دیوار غیر سازه‌ای در تمام ارتفاع طبقه ادامه داشته باشد باید به زیرِ پوشش سقف مهار شود، یعنی رگه آخر تیغه با ملات کافی و فشار مناسب در زیر سقف جای داده و محکم شود. توجه به این نکته باعث می شود که دیوارها زیر فشار زلزله شکل خود را حفظ کنند. به همین سادگی م یتوان از خسارات احتمالی مرگبار در حین زلزله جلوگیری کرد. بنابراین اهمیت اجرای وال پست ها به راحتی قابل درک است.

در پیوست ششم آئین نامه 2800 مقررات ملی ساختمان به صراحت اشاره شده است که نباید از نبشی در کنار ستونها استفاده گردد و نصب نبشی بطور کلی حذف شده است.

دلایل حذف نبشی وادار کنار ستونها و زیر تیرها و کنار ساب فریم درب و پنچره ها :

1-  هنگام زلزله و لرزش موجب آسیب رسانی در ناحیه اتصال نبشی ها به خود سازه میشود.

2-نبشی های نصب شده از کف تا تیر سقف بصورت یکپارچه اجراء میگردید و بحث ناحیه حفاظ شده تیر سقف ها مطرح شد که نباید وادار کنار ستون از 2 برابر ارتفاع تیر متصل شده بیشتر بوده باشد.

 روشهای نصب وادار یا وال پست:

1- روش اول نصب نبشی فابریک بصورت عمودی و افقی کنار ستون ، تیر و روی کف و همچنین مابین دیوارهای میانی.

2-  استفاده از نوار FRP یا نوارهای الیافی که اتصال دیوار به ستون توسط نوارFRP انجام میشود.

3-  گیره کشویی وال پست به همراه میلگرد بستر.

نکات مهم در اجرای  وال پست

دیتیل‌ های وال پست در سازه‌ های فولادی و بتنی کاملا قابل اجراست. این المان در تمام جهات، داخل نبشی‌های افقی و عمودی انجام می شوند و از تغییر شکل دیوار در زمان زلزله جلوگیری می کند. مهمترین نکته این است که در اجرای وال پست wall post باید نهایت دقت انجام شود و به دلایل اقتصادی کیفیت آن را کاهش نداد.

مقطع وال پست و جنس وال پست:

طبق آیین نامه جنس گیره های مهار کننده مابین دیوار ها از سازه اصلی ساختمان ، متشکل از جنس ورق سرد نورد شده به ضخامت  2 میلیمتر میباشد که دارای کف با عرض 10.5 ، 15.5 و 20.5 سانتیمتر  (جهت دیوارهایی با عرض 10 ،15 ،20 سانتیمتر ) و با دو بال 7 سانتی بوده که داخل کف هریک از این ورق ها U شکل یک عایق 3 سانتی فوم پشم شیشه یا فوم پلی استایرن ضد رطوبت با دانستیه پایین قرار میگیرد.

اتصال این گیره ها به ستونها و زیر تیرها توسط رول بولت با فواصل هر 1 متر یک عدد انجام می گیرد و جهت مقاوم سازی دیوار از میلگرد بستر استفاده میشود که بصورت مفصلی در طول دیوار جهت مهار دیوار اجراء میگردد. همچنین میلگرد بستر در فواصل هر دو رج یا هر سه رج، بین بلوکها مابین ملات سیمانی نصب میگردد.

وادارهای میانی:

طبق پیوست ششم آیین نامه 2800 در دیوارهایی که طول دیوار کمتر از 4 متر باشد مثل دیوار اتاق خوابها ، دیوار سرویس و حمام ، دیوار آشپزخانه نیاز به نصب وادار یا وال پست نمی باشد ، ولی در دیوارهایی که طول آنها از 4 متر بیشتر باشد باید تا بطول 8 متر یک وادار یا وال پست میانی دوبل بشکل H که در مابین دیوار و در طول 4 متر قرار گرفته و هر دو دیوار را مهار کرده باشد استفاده میشود و همچنین اگر طول دیوار از 8 متر بیشتر باشد دو وادار میانی عمودی باید نصب و اجرا گردد.

همچنین در ارتفاعاتی که دیوار بیشتر از 3.5 متر و برفرض 5 متر ارتفاع داشته باشد بمانند لابی باید وادار عمودی یک متر جلوتر از ستونها از کف تا زیر سقف و بر تیر اتصال داده شود و در ارتفاع 2.5 متری بصورتی که دیوار به دو قسمت 2.5 متری تقسیم شده باشد یک وادار افقی به دو وادار یا وال پست عمودی اتصال داده شده تا دیوار 5 متری را مهار نماید.

میلگرد بستر:

بابت مسلح کردن و مقاوم سازی دیوارهای پیرامون ساختمان و تیغه های داخلی از مفتول یا میلگرد بستر استفاده میشود که معمولا در فواصل هر 40 تا 60 سانتیمتر ارتفاع دیوار به وال پست در هر دو سوی دیوار نصب میشود.

شرکتهای سازنده مفتول بستر از مفتول هایی با ضخامت 4 و 5 میلی متر بصورت نردبانی یا خرپایی ساخت و فروش میکنند و درصورتی که امکان تهیه از این نوع شرکتها نباشد قابل ساخت با میلگرد حرارتی 6 که در کارگاه هر ساختمان موجود است امکان پذیر میباشد و با ایجاد یک شابلون با دو میلگرد طولی و یک میلگرد عرضی در فواصل هر 40 سانت یک عدد بصورت نردبان جوشکاری کرده تا در دیوار های 10 ، 15 ، 20 سانتی به عنوان میلگرد بستر جهت مقاوم سازی دیوارهای بیرونی و تیغه های داخلی استفاده گردد.

اتصالات میلگرد بستر به وال پست :

طبق پیوست ششم آئین نامه 2800 مقررات ملی ساختمان، اتصال وال پست به میلگرد بستر باید بصورت مفصلی انجام گردد و هیچگونه قیدی نباید مابین ستون و میلگرد ایجاد گردد ( نقطه اتصال سوراخ لوبیایی پانچ شده روی گیره مخصوص و مفتول بستر باید اورلب دیوار شده و نصب گردد ). همچنین فاصله 3 سانتی که توسط یک عایق فوم مابین ستون ها و تیر ها با بلوک دیوار قرار گیرد، یک درصد ارتفاع دیواره با ارتفاع 3 متر محاسبه  گردیده و داخل گیره ی کشویی نصب شده و نهایتاً مفتول بستر در دو سر به وال پست یا وادار نصب و مسیر اتصال داده میشود.

محاسن نصب میلگرد یا مفتول بستر :

اتصال میلگرد بستر به وادار یا وال پست عمودی باعث جلوگیری از فشار وارده از حرکت ستون در مواقع زلزله گردیده و فاصله 3 سانتی ما بین وادارها با ستون که با عایق پرشده است در هر سمت 3 سانتمتر برای حرکت ستونها فضا ایجاد شده تا موجب تخریب دیوارها در اثر حرکت خمشی ستونها در زمان زلزله  نشود.

نحوه اتصال وال پست به ستون ، تیرها و کف :

مطمعناً در هنگام اجراء هر سقف صفحه پلیت های درنظر گرفته شده برای اتصال وال پست ها ، دقیق در محل مورد نظر نصب نمی گردند و بابت نصب وال پست در آئین نامه 2800 اشاره شده که نیاز به پلیت نصب شده هنگام بتن ریزی ستونها و سقف نخواهد بود و امکان استفاده از رول بلت و نصب با قطعات چرخشی اشاره شده است و همچنین استفاده از دلر و پیچ M8 که قطری برابر با میلگرد سایز 8 را داراست  را قبول داشته و نصب بصورت رول پلاک فلزی را تایید مینماید.

نکته مهم :

در پیوست ششم آئین نامه 2800 به مهر نشدن انتهای دیوار به زیر تیر تاکید شده و اتصال آن بصورت کشویی توضیح داده شده تا در مواقع زلزله حرکات خمشی تیر باعث کنش در ستونها نگردیده تا موجب خرابی دیوار نگردد.

همچنین در بحث ثقل مرکزی و ترکی که بر روی گچ نازک کاری شده در دیوارهای بلوکی و سیمانی ، در زمانی که خیزشی در تیرها ایجاد میشود موجب ترک در دیوار ها گردیده که بابت جلوگیری از ترک گچ بالاترین نقطه دیوار و زیر سقف باید از فوم 3 سانتی مابین دیوار و تیر و ستون ها استفاده شود و قبل از گچکاری روی ورقهای فلزی ، توری مرغی یا توری رابیتس نصب و بعد گچکاری انجام گردد.

دلیل ترک نقاط اتصال دیوار با ستونها و تیرها : اول اینکه همجنس نبودن فلز گیره با گچخاک و گچ می باشد و دوماً انبساطی که در اثر تابش آفتاب و گرما به وادار زیر تیرها ایجاد میگردد عامل ترک بوده و جهت جلویری از ترک خوردن گچ در این نواحی از توری استفاده گردد.

وادار یا والپست کنار پنجره و کنار درب داخلی :

طبق آئین نامه 2800 وادار کنار بازشو تا فاصله 2 متر حذف شده و نیازی به وادار عمودی نیست و در آئین نامه تاکید شده که نصب ساب فریم همزمان با اجراء دیوار و اتصال به میلگرد بستر انجام گردد و به سبک سابق که ابتدا دیوار اجرا شده و بعد توسط تیشه جای پنجره ها و درب ها را درآورده و فریم هرکدام را نصب میکردند انجام نشود.

با نصب همزمان ساب فریم با چیدمان دیوار و میلگرد بستر و وال پست ، دیوار مقاومتر و یکپارچه خواهد بود.

نحوه اجرا والپست در دهانه هایی که مهاربند دارند :

مهمترین مطلب در دهانه هایی که مهاربند دارند این است که نباید دیوار زیر ، کنار و روی مهاربند با سیمان و گچ به مهار بند اتصال داده شود زیرا عملکرد مهاربند را مختل کرده و با چسبندگی و سنگینی که به مهار بند تحمیل میکند باعث عدم کارایی آن میشود. بهترین روش این است که دیوارهایی با جنس غیر سمنت و گچ ، از لایه داخل و بیرونی ، بادبندها ساختمان را پوشش داده تا عملکرد بادبند یا مهار بند با مشکل مواجه نشود.

پیچ رول بولت یا انکر بولت مخصوص والپست بطول 6 سانتیمتر